فلسفه و حکمت روزه از منظر اهل بیت علیهم السلام

روزه از ابعاد مادی و معنوی ، جسمی و روحی دارای فواید فراوانی است. روزه در سلامت معده و پاکسازی آن از انواع غذاها که موجب انواع بیماری ها می باشد ، اثرات فوق العاده ای دارد. روزه هم جسم و هم روح را پالایش می کند . اگر در روزه داری به تمامی جهات توجه داشته باشیم در پایان ایام روزه داری ، روح و جسمی تزکیه شده خواهیم داشت.

پیامبر اکرم (ص) و روزه
پیامبر خدا (ص) فرمود :  

المعدة بیت کل داء ، والحمئة رأس کل دواء.(۱)

معده مرکز و خانه هر دردی است و پرهیز و اجتناب ( از غذاهای نامناسب و زیاد خوردن ) اساس و رأس هر داروی شفا بخش است.

و نیز ایشان در جایی دیگر می فرماید :  

صوموا تصحوا ، و سافروا تستغنوا.

روزه بگیرید تا صحت و سلامتی خویش را تضمین کنید و سفر نمایید تا مالدار شوید، زیرا مسافرت و حمل کالای تجارتی از شهری به شهری یا از کشوری به کشور دیگر، باعث رفع نیازمندی های جامعه و عمران کشورها می گردد.

حضرت رسول در روایت دیگری می فرماید :  

لکل شیء زکاة و زکاة الابدان الصیام .(۲)

برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدنها روزه است.

حضرت علی (ع) و روزه
امام در قسمتی از یکی از خطبه ها می فرماید :  

و مجاهدة الصیام فی الایام المفروضات ، تسکینا لاطرافهم و تخشیعا لابصارهم ، و تذلیلا لنفوسهم و تخفیفا لقلوبهم ، و اذهابا للخیلاء عنهم و لما فی ذلک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق کرائم الجوارح بالارض تصاغرا و لحوق البطون بالمتون من الصیام تذللا.(۳)

با روزه گرفتنهای دشوار، در روزهایی که واجب است، اندامهایشان با این کار آرام می گیرد و دیده هایشان خاشع و جانهایشان خوار می گردد و دلهایشان سبک می شود و خودبینی از ایشان به وسیله این عبادتها زدوده می گردد. و با گزاردن چهره های شاداب با تواضع بر خاک و با نهادن مواضع سجده بر زمین خود را در مقابل خدا خرد می نمایند و اینکه با روزه داری شکمها به پشت می رسند.

۱- روزه برای آزمایش اخلاص
حضرت علی (ع) در جای دیگری می فرماید:  

والصیام ابتلاء لاخلاص الخلق.(۴)

روزه برای آزمایش نمودن اخلاص مردم است.

یکی از دلایل وجوب روزه برای مردم، آزمایش اخلاص مردم است . چرا که روزه در ایجاد اخلاص عمل بسیار مؤثر است. 

۲  - روزه سپر در مقابل عذاب الهی
حضرت در قسمتی دیگر از نهج البلاغه می فرماید :  

صوم شهر رمضان فانه جنة من العقاب.( ۵)

در این بحث امام یکی از دلایل وجوب روزه ماه رمضان را، سپر و مانع در مقابل عقاب الهی دانسته اند. یعنی روزه موجب غفران و آمرزش گناهان است.

امام رضا (ع) و روزه
وقتی از حضرت درباره فلسفه روزه می پرسند، می فرماید : همانا مردم مأمور به روزه گرفتن شدند تا درد و ناگواریهای گرسنگی و تشنگی را دریابند و آنگاه استدلال کنند بر سختیهای گرسنگی و تشنگی و فقر آخرت که پیامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانیه فرمود :  

واذکروا بجوعکم و عطشکم جوع یوم القیمة و عطشة . به وسیله گرسنگی و تشنگی از روزه داریتان، گرسنگیها و تشنگیهای روز قیامت را به یاد آورید، که این یادآوری انسان را به فکر تدارک برای قیامت می اندازد تا جد و جهد بیشتری در کسب رضای خدا بنماید .(۷)

امام رضا (ع) در جایی دیگر درباره فلسفه روزه این چنین می فرماید : علت روزه برای درک درد گرسنگی و تشنگی است تا بنده، ذلیل، متضرع و صابر باشد . همچنین در روزه انکسار و شکستگی شهوات وجود دارد .

آری روزه از افضل طاعات است . شریعت و احکام الهی تعدیل شهوات و در دست گرفتن مهار آنها، را توسط روزه میسر ساخته و برای تزکیه و طهارت نفس و تصفیه  از اخلاقیات رذیله آن را واجب نموده است . البته مقصود از روزه داری تنها امساک از خوردن و آشامیدن نیست بلکه غرض نهایی کف نفس می باشد . همانطور که رسول گرامی اسلام( ص ) فرمودند :  

روزه برای هر فرد سپری است ؛ چرا که روزه دار ، سخن زشت نگوید و کارهای بیهوده انجام ندهد.

پس روزه انسان را از انحرافات و لغزشها و از دشمنانی بزرگ چون شیطان نفس ، رهایی می دهد .

و اگر روزه دار، به چنین مراتبی نرسد ، فقط گرسنگی و تشنگی را درک نموده و این پایین ترین درجه روزه داری می باشد . 

۱ - ارکان اسلام ، ص ۱۰۸ .

۲- کافی ، ج ۴ ، ص ۶۲٫

۳- نهج البلاغه ، خطبه ۱۹۲٫

۴- نهج البلاغه ، حکمت ۲۵۲٫

۵- نهج البلاغه ، خطبه ۱۱۰٫

۶- وسائل الشیعه ، ج ۷ ، ص ۳٫

۷- همان ، ص ۴٫

۸- علل الشرایع ، شیخ صدوق ، بخش روزه . 

برگرفته از سایتhttp://www.ramezan.rahevasl.com